'Als je wilt dat een kind omhoog klimt, moet je er vooral niet bovenop gaan zitten'

Door Christine ten Kate  29 maart 2018

 

Deze uitspraak van juf Ank uit De Luizenmoeder vond ik echt grappig. Zo heerlijk duidelijk voor een beelddenker als ik. Met mij vonden velen dat, want op Twitter, Facebook en op mijn werk kwam deze uitspraak regelmatig langs.

Juf Ank richt zich met deze uitspraak op ouders, maar ook pedagogisch medewerkers zitten best vaak bovenop de kinderen. Altijd vanuit de beste bedoelingen. Ze willen de kinderen beschermen, helpen, iets leren, de structuur bewaken en de controle behouden. Heel goede intenties. Echter, soms is minder beschermen, minder helpen, minder lesjes, wat lossere structuur en minder controle willen hebben, voor de kinderen en de pedagogisch medewerkers veel rijker.

 

Een voorbeeld; op de vestiging waar ik werkte als manager hadden de pedagogisch medewerkers een prachtig parcours voor de kinderen uitgezet in de hal. De peuters werden opgehaald en wilden direct gaan spelen. Dat mocht natuurlijk niet, eerst moesten ze op de bank zitten en ging de pedagogisch medewerker uitleggen wat de bedoeling was: 'Hier begin je, je loopt over de bank heen, dan onder de tafel door’, enz.... Vervolgens mochten de kinderen in de rij gaan staan en begonnen ze keurig om de beurt, precies te doen wat de pedagogisch medewerker had voorgedaan. De pedagogische medewerkers waren druk met bijsturen; 'even wachten', 'om de beurt', 'nee, nee, niet deze kant op'.

In het volgende teamoverleg vroeg ik de pedagogisch medewerkers hoe ze de activiteit hadden ervaren. Ze waren best enthousiast, al viel het niet mee om alle kinderen op de juiste manier mee te laten doen. Vervolgens vroeg ik naar hun intenties; waarom moesten de kinderen keurig om de beurt? Waarom moesten de kinderen precies nadoen wat ze was voorgedaan? Wat is de meerwaarde hiervan voor de kinderen? De antwoorden van de medewerkers gingen vooral over veiligheid en controle.

 

Wat zou er gebeuren als je een prachtig parcours neerzet en je laat de kinderen direct spelen en ontdekken? Zonder uitleg en zonder opdracht. Wat zou de meerwaarde hiervan zijn voor de kinderen? Niet wachten, zelf ontdekken, op hun eigen manier, misschien meer plezier, waren de antwoorden van de pedagogisch medewerkers. Maar ook botsingen en onveilige situaties zagen ze dan wel ontstaan. Misschien wordt het zelfs wel een chaos!

 

We besluiten om het een keer te proberen en alleen in te grijpen als het nodig is. Dus, als er gevaarlijke situaties ontstaan of als kinderen een botsing niet zelf op kunnen lossen. Verder gaan we vooral op onze handen zitten. We zijn nabij en beschikbaar, beantwoorden 'vraagkijken' van kinderen en helpen kinderen als ze daar nadrukkelijk om vragen.

Best een moeilijke opdracht als je bedenkt dat je dit jarenlang anders hebt gedaan. Natuurlijk ben ik van de partij als het parcours weer wordt opgebouwd. De peuters worden opgehaald en kijken vragend naar de pedagogisch medewerker. 'Ga maar spelen' ........ en daar gaan ze. Alle kinderen gaan op hun eigen manier aan de gang. Een paar grote jongens zitten meteen boven op de kast. Een andere peuter staat minutenlang te kijken naar de spelende groepsgenootjes en gaat uiteindelijk spelen met de hoepel en de pittenzakken.

Sommige peuters spelen alleen, anderen doen elkaar na en het groepje oudste jongens speelt dat ze Piraten zijn, de kast is hun schip. Als twee peuters elkaar willen passeren op de bank en wat gaan duwen en trekken loopt de pedagogisch medewerker er heen. Ze vraagt; ‘willen jullie er allebei langs? Hoe moeten we dat nou eens oplossen?’ Nathan denkt diep na en zegt; 'ik ga wel even aan de kant' en hij stapt van de bank af. De peuters spelen heerlijk, doen allemaal dingen die wij niet verwacht en voorzien hadden. De pedagogisch medewerkers zitten er ontspannen bij.

 

Als we de activiteit nabespreken zijn de pedagogisch medewerkers echt geraakt door het grote verschil. Voor de kinderen was er duidelijk meer plezier, meer te ontdekken, meer betrokken spel, meer onderlinge interactie. Kortom, de activiteit was op deze manier echt veel betekenisvoller voor de kinderen. Maar ook voor henzelf was het veel plezieriger. Ze konden kijken en genieten, zagen veel beter wat de kinderen bezighield, waar hun hulp of begeleiding wel of niet nodig was en hebben amper hoeven bijsturen en corrigeren. 'Veel meer ontspanning en plezier voor iedereen, dit doen we vooraan altijd zo', was de conclusie.

 

Vervolgens spreken we over veel andere momenten waarin kinderen precies moeten doen wat hun wordt opgedragen. Waar kunnen we dit nog meer loslaten en waar niet? Of te wel; waar zitten we erbovenop en waar niet? Er niet bovenop zitten is spannend, je weet dan niet precies welke kant het op gaat.  Er niet bovenop zitten is ook ruimte scheppen, ruimte voor de eigen creativiteit, eigen ideeën, eigen oplossingen van kinderen. Van zelf doen, zelf ontdekken, een keer vallen en weer opstaan leren kinderen veel meer dan van nadoen en precies doen wat ze wordt opgedragen. Als wij kinderen willen laten groeien moeten we er ook wat minder bovenop gaan zitten.